Bazı kavramlar kullanılışı itibarıyla kişilerin hayat felsefesine, kişisel görüşlerine göre şekil alıp yanlış anlaşılmalara yol açabiliyor. Bunlardan biri de pronoya. Pronoya halk arasında paranoyanın tam tersi olarak bilinir. Bu kavramı başkasının hayallerini ve umutlarını kullanıp çıkar elde etmek anlamına gelen umut tacirliği için kullananlar olduğu gibi başına gelen her şeyin "Allah’ın uygun gördüğü durum, alın yazısı, yazgı" durumunu ifade eden bir kavram olan takdiriilahi için kullananlar da mevcut.

"Aslında pronoya ne, paranoya ile arasındaki fark ne, kendimizde olup olmadığını nasıl öğrenebiliriz?" gibi soruların cevaplarını gelin birlikte bulalım.

Paranoya, Yunancada ’dümdüz delilik’ anlamına gelir

Dilimizdeki karşılığı ise ’kuruntu’ olarak geçer. Psikoloji biliminde bir hastalık olarak tanımlanması ise 1863 yılında gerçekleşir. Psikolojide tanımı şu şekilde yapılır: 

“Sistemli, inatçı, kalıcı zulüm veya görkemlilik kuruntuları ve kuruntulu kıskançlık, kuşkuculuk, güvensizlik, kavgacılık vb. özelliklerle tanımlanan ve net, tutarlı düşünme eşliğinde gelişen psikotik bir bozukluk” 

Yani anahtar kelimeler şunlardır: kıskançlık, şüphecilik, güvensizlik

Pronoya, 1982 yılında Sosyolog Fred Goldner tarafından ortaya atılan bir kelimedir.

Goldner Sosyal Problemler (Social Problems) adlı eserinde bu kelimenin tanımını şu şekilde yapar: "Herkesin size yardım etmek için dışarı çıktığına dair garip, değişmeyen duygu."

Goldner bu duygunun akademisyenler ve iş dünyasındaki insanlar arasında daha yaygın olduğunu düşünür. Aslında biraz derine indiğimizde pronoya, olmayan bir şeyin olunmasına inanılmasıdır; yani bir çeşit paranoyadır. Burada dikkat edilmesi gereken, düşünülen yardımın bir yaratıcı tarafından değil insanlar tarafından yapıldığıdır.

Yani anahtar kelimeler şunlardır: şüphesizlik, herkesin sizin tarafınzda olduğuna dair mutlak inanç.

Pronoya Testi

Aşağıda bulunan 5 maddeden en az 3’ünün sizde bulunması, sizde pronoyanın varlığına işaret ediyor olabilir.

1. Daha yeni tanıştığım insanları bile arkadaşım olarak gördüğüm olur. Tanıdığım herkes benim arkadaşımdır.

2. Kimsenin bilerek ve isteyerek bana kötülük yapacağına inanmam. Çünkü herkes benim iyiliğimi düşünür, kimse kötülüğümü düşünmez. Onların hepsi aslında benim iyiliğim için uğraşıyorlar, bana yardım etmek istiyorlar.

3. Bir şey hakkında iyi düşünürsem bir süre sonra o şey kendiliğinden iyi olur. İyi düşünerek her sorunun üstesinden gelebiliriz.

4. Kimse arkamdan konuşmaz, konuşan olsa dahi mutlaka iyi konuşur. Çünkü neden kötü konuşsunlar ki?

5. Kibar davranan insanlarla aramda çok güçlü bir bağ varmış gibi hissettiğim olur. Bu bazen yanlış anlaşılmalara da yol açar.

Pronoyanın varlığı halinde ne yapmalısınız?

Psikolojide bir sorun, ancak sizin sosyal yaşamınızda işlevselliğinizi engelliyorsa (iş yerinizde, okulda, evde vs. bu yüzden sorunlar çıkıyorsa) tedavi edilmesi gereken bir sorun olarak görülür. Böyle bir durumun varlığında kesinlikle ruh sağlığı uzmanlarından yardım talep etmelisiniz.

Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5, 6