Yazılışları aynı olan kelimeler olduğu için anlamlarını ve söylenişlerini ayırt etmek için kullandığımız düzeltme işareti, okunuşları uzun ünlülerin üzerine geliyor.
Farkındalığınızı arttıracak, yazımlarınızda artık daha dikkatli olacağınız bazı kelimelerle konuyu biraz örneklendirelim. Bazıları ise daha önce belki de hiç duymadıklarınızdan olacak.
Sorumuza muhtemelen “aşık” olarak cevap verdiniz. Eğer öyleyse yanıldınız. Bir kimseye veya bir şeye karşı aşırı sevgi ve bağlılık duyan, vurgun, tutkun kimseler için “âşık” kelimesini kullanıyoruz.
Sizin dediğiniz “aşık”, “aşık kemiği veya aşırma” anlamında kullanılıyor.
Olağanüstü yeteneği ve yaratıcı gücü olan kimse için “dâhi” kelimesi doğrusu. “Dahi” ise “-da, bile” anlamlarını içeriyor.
Örnek “Ben dahi başka bir diyara gitmek için izin talep ederim.”
“Hala, hâlâ” derken bu ayrımlar oldukça önemli. Aynı şey “kar ve kâr” için de geçerli. “Bu işten karım ne olacak?” demek için düzeltme işareti kullanmak oldukça önemli.
Hakkâri, Elâzığ sözlükte karşımıza çıkan örnekler. Pek böyle yazıldığını görmeyebilirsiniz ancak TDK öyle diyor.
“Hakim” ve “hâkim” kelimelerindeki düzeltme işareti kullanıyoruz. Her şeyi bilen (Tanrı) ve bilge anlamlarını ifade etmek için “hakim” kelimesini kullanırken “hâkim” kelimesinin çeşitli anlamları var. Bunlardan biri yargıç, diğerlerinden ise “Egemenliğini yürüten, buyruğunu yürüten, sözünü geçiren” anlamını da seçebiliriz.
“Yokluk” kelimesini tanımlamak için “adem” yazabilirsiniz ancak “insan” demek için “âdem”i kullanmanız gerekiyor. Dinî inanışlara göre dünya üzerindeki ilk insan olarak bildiğimiz kişi ise “Âdem” olarak yazılıyor.
Bunun sayısını söylemek konumuz değil ancak tane yerine “adet” yazabilirsiniz. Ancak “adet” kelimesini “görenek, aybaşı, töre, bir davranışı alışkanlık hâline getirme” anlamlarında kullanırken “âdet” doğrusu.
“Millî” kelimesini takım ile birleştirirken i harfine inceltme koyuyoruz çünkü inceltmesiz “milli” kelimesinin anlamı sadece “mil içeren” demek.
“Hâl” kelimesi günlük hayatımızda oldukça fazla kullanılıyor. “Her hâlinle güzelsin.” derken şapkayı unutmuyoruz. İnceltmesiz “hal”ın meyve ve sebze satılan yer dışında bir de tahttan indirme anlamı bulunuyor ancak bahsettiğimiz şapkalı kullanımda birçok anlamı var. “Kötü durum, sıkıntı, dert”, “tutum, tavır”, “durum” bunlardan sadece bazıları.
“Evlenmemiş kimse; ergen” kişiler için “bekar” diyenlere üzülerek söyleyelim ki orada bir düzeltme işareti var. “Bekâr” doğrusu olacak. İnceltmesiz olan “bekar” ise “Bir sesi yarım ton kalınlaştıran işaret ve bemol almış olan ses” için kullanılıyor.
Yorumlar (0)