Fin-tek kavramı 21. yüzyılda ilk kez ortaya çıktığında, köklü finans kuruluşlarının son aşama sistemlerinde kullanılan teknolojiyi ifade ediyordu. Bugün genel anlamda fin-tek, dijital para birimi yaratmaktan çift giriş defter tutmaya kadar insanların iş yapma biçimlerine getirilen yenilikleri ifade ediyor.
İnternet ve mobil internet/akıllı telefon devriminden beri fin-tek, daha ziyade müşteri odaklı hizmetlere doğru kaydığı için müşteri odaklı bir tanım kazandı. Günümüzde fin-tek, eğitim; bireysel bankacılık; bağış toplama; yatırım yönetimi gibi birçok farklı sektör ve endüstriyi kapsıyor. Mesela para transferleri; akıllı telefon vasıtasıyla bankaya çek yatırmak; banka şubesiyle uğraşmadan kredi kartına başvurmak; yatırımlarınızı yönetmek gibi. Üstelik genel olarak da bir insan desteği olmadan bunları yapabilmeyi mümkün kılıyor. EY’nin 2020 Küresel Fintek Benimsenme Endeksi’ne göre küresel fin-tek benimseme oranı yüzde 64.
Adından en çok söz ettiren ve en fazla yatırım alan girişimlerin ortak bir özelliği olur genelde: alışageldiğimiz köklü finans hizmetlerinin karşısında daha hızlı/iyi hizmet sağlayarak onlara meydan okumaları. Mesela Affirm adlı ABD’li finans şirketi, müşteriler bir şeyler satın alırken kısa vadeli borçlar sunarak kredi kartı şirketlerini online alışveriş sürecinden uzaklaştırmanın yollarını arıyor. Faiz oranı yüksek olabilir ancak Affirm, kredi kartı limiti düşük olan ya da kredi kartı olmayan kişilerin de sürece dahil edilmesini hedeflediğini söylüyor. Yine benzer şekilde Tala adlı şirket, gelişmekte olan ülkelerde yaşayan; kredi kartı olmayan ya da limiti düşük olan tüketiciler için mikro krediler sağlıyor. Amaç, tüketiciye yerel bankaların sağlayacağı seçeneklerden daha iyisini sağlayabilmek.
30 yaşından küçük herhangi birine faturalarını nasıl ödediğini sorun. Cevap muhtemelen “mobil uygulama/internet bankacılığı” olacaktır. Nakit temelli toplumdan nakitsiz topluma doğru geçtikçe, geleneksel ödeme yöntemleri yerini dijitallere bırakıyor. Tüm bunlar fin-tek sayesinde yaşanıyor.
Kickstarter, Patreon, GoFundMe vb. şirketler, fin-tek kavramının geleneksel bankacılıktan nasıl farklılaştığının güzel örnekleri. Bu kitlesel fonlama platformları, internet ve uygulama kullanıcılarının başkalarına para göndermesini ya da başkalarından para kazanmasını sağlıyor. Düşünsenize, eski zamanlardaki gibi bir bankaya gidip kurmak istediğiniz işle/girişimle alakalı kredi almak yerine direkt olarak şirketinizi ya da projenizi destekleyen yatırımcıları kendiniz buluyorsunuz. Daha doğrusu siz meramınızı anlatıyorsunuz, onlar da isterlerse size destek oluyorlar. Ülkemizde de dünya genelinde de kitlesel bağış platformlarının sayısı her geçen yıl artıyor.
Fin-tek şirketleri halihazırda yapay zeka, büyük veri, blok zinciri ve robotik süreç otomasyonu gibi çeşitli teknolojilerden faydalanıyor. Yapay zeka algoritmaları, müşterilerin harcama alışkanlıkları hakkında çıkarımlar yapabiliyor. Bu da finansal kuruluşların müşterilerini daha iyi anlamasını sağlıyor. Mesela sohbet botları da bankaların müşteri hizmetlerine yardımcı olmak için kullandığı yapay zeka destekli araçlardan biri.
Büyük veri, yeni stratejiler ve portfolyolar üretmek; müşterilerin harcama alışkanlıklarını analiz etmek; dolandırıcılık olaylarını daha iyi tespit edebilmek ve pazarlama stratejileri yaratmak için müşteri yatırımlarını ve piyasa değişikliklerini tahmin ediyor.
Robotik süreç otomasyonu ise tekrarlanan belirli görevleri otomatikleştirmeye odaklanan bir yapay zeka teknolojisi. Bu teknoloji, borç ve alacak hesapları gibi finansal bilgileri insan eliyle yapılanlardan daha doğru ve etkili şekilde yapmayı sağlıyor.
Fin-tek ile ayrı düşünülemeyecek diğer bir unsur da blok zinciri teknolojisi. Dijital para birimi Bitcoin’in de temelini oluşturan blok zinciri sistemi, para akışının pek çok kaynaktan aynı anda onaylanması mantığıyla çalışıyor. Güvenli ve hızlı olduğu için fark yaratan blok zinciri, fin-tek endüstrisinde bankacılık alternatiflerini çok daha etkili ve hatasız hale getiriyor. Blok zinciri temelli fin-tek, hızlı fon transferi; birinci sınıf güvenlik ve şeffaf finansal takip sağlıyor.
Fin-tek’in getirdiği yenilikler, hem müşterilere hem de küçük işletmelere fayda sağlayabiliyor. Fin-tek’in faydaları arasında sayabileceğimiz şeylerden bazıları: finansal hizmetlere erişimin büyümesi, yeterince hizmet alamayan müşterilere ulaşabilme; kullanım kolaylığı sağlama; harcama ve bütçe yapma gibi durumlar üzerinde daha fazla kontrol sağlama. Bütün olarak baktığımızda bu yenilikler müşteri tecrübesini iyileştirebilecek şeyler.
Öte yandan fin-tek’in yarattığı yenilikler müşterilere ve küçük işletmelere birtakım dezavantajlar da oluşturabilir. Makine öğrenimi ve robotik geliştikçe, insanların iş yapması gerekliliği azalacak. Benzer şekilde finansal hizmetler sunmak için insana daha az ihtiyaç duyulacağından fin-tek iş imkanı açısından dezavantaja dönüşebilir.
Fin-tek, dijital teknolojilerin gelişimiyle paralel ilerleyen bir şey. Bunun için akıllı telefonlar, mobil kablosuz erişim, genişbant internet ve veri istasyonları gerekiyor. Evet 21. yüzyılda yaşıyoruz ancak yeryüzünde hâlâ internete erişimi olmayan insanlar var. Dünyada o kadar fakir ülkeler var ki bir akıllı telefona sahip olmak ya da internet faturası ödemek fikri bile absürd kaçıyor. Çünkü o noktaya gelene kadar karşılanması gereken çok temel ihtiyaçlara sahipler. Bu gibi yerlerde yaşayan kişiler için fin-tek’in uygun maliyetli özellikleri bir şey ifade etmiyor. Dolayısıyla fin-tek bir noktada küresel dengesizliğe de katkıda bulunuyor.
Fin-tek’in diğer bir dezavantajı da mahremiyete zarar vermesi ihtimali. Günümüzde fin-tek hayatımızı dijitalleştirme mantığıyla çalışıyor. Mesela Airbnb ya da Uber gibi uygulamalar kullanırken hakkımızda kapsamlı bilgiler sunmuş oluyoruz. Finansal bilgilerimize erişme imkanı olan kişilerin ne yapıp ettiğimizi görme ihtimali artıyor.
Daha iyi, hızlı ve kolay finansal hizmetler sağlamak için finans ve teknolojiyi bir araya getiren fin-tek, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de hızla gelişiyor. Deloitte’in yayımladığı bir rapora göre, Türkiye’deki fin-tek yatırımları 2012’de 4,6 milyon dolar iken 2016’ya kadar yüzde 175 büyüme ile 29 milyon dolara ulaştı. Yıllık ortalama yüzde 14 büyümeyle yakın gelecekte Türkiye’nin (jeopolitik konumun getirdiği avantajla da) bölgesinde finans teknolojileri merkezi konumuna geleceği ön görülüyor.
Yorumlar (0)