Nahrimed Haber

Kimya Derslerinden Hatırlıyoruz: Elementin Proton Sayısına Göre Belirlenen ’Atom Numarası’ Nedir, Nasıl Bulunur?

Bilim - 2 yıl önce 0 Yorum
Bilim Kimya Derslerinden Hatırlıyoruz: Elementin Proton Sayısına Göre Belirlenen ’Atom Numarası’ Nedir, Nasıl Bulunur?
Kimyasal elementlerin gösterildiği periyodik tabloda her elementin yanında bir sayı vardır, işte o sayılar söz konusu elementin atom numarasıdır. Yalnızca o elemente özel olan ve değiştirilemeyen atom numarası nedir, nasıl bulunur gelin tüm detaylarıyla örnekler üzerinden inceleyelim.

Eskiden atomun maddenin en küçük yapı taşı olduğunu zannederdik ancak bugün biliyoruz ki atom; proton, elektron ve nötron adı verilen üç atom altı parçacıktan oluşuyor. Atomun merkezi olan çekirdek pozitif proton ve yüksüz nötrondan oluşur. Negatif yüklü elektron ise çekirdeğin etrafındadır. Bunları anladık peki atom numarası bu işin neresinde diyorsanız, aslında tam ortasında. 

Atom numarası dediğimiz aslında bir elementin proton ve dolayısıyla nötr durumda ona eşit olan elektron sayısıdır. Maddeyi madde yapan atom numarasıdır. Kimyasal elementlerin gösterildiği periyodik tabloda her elementin yanında bulunan atom numarası ona özeldir ve değiştirilemez. Değiştirilirse zaten başka bir elemente dönüşür. En iyisi gelin atom numarası nedir, nasıl bulunur yakından bakalım. 

Temel bir tanım yaparak başlayalım; Atom numarası nedir?

Z sembolü ile gösterilen atom numarası, her bir kimyasal elementin çekirdeğinde bulunan proton sayısını ifade eder. Nötr durumdaki bir atomda bulunan elektron ve proton sayısı eşit olduğu için nötr durumda bir kimyasal elementin proton sayısı, elektron sayısı ve atom numarasıdır aynıdır diyebiliriz. Elbette bunlar sıradan elementlerdir, farklı durumlar söz konusu olabilir. 

Nasıl yani, tam olarak atom numarası ne demek?

Açtık periyodik tabloyu, bulduk demir elementini, yanında yazıyor 26; demek oluyor ki demir elementinin atom numarası 26’dır yani bir demir atomunda 26 adet proton vardır. Örneğin azot elementinin atom numarası 7’dir yani azot atomunda 7 adet proton vardır. 

Atom numarası yani proton sayısı o atomu, o atom yapan temel unsurdur. Diyelim proton sayısını değiştirdik, ortaya başka bir element çıkar. Diyelim elektron sayısını değiştirdik, ortaya iyon çıkar. Diyelim nötron sayısını değiştirdik, ortaya izotop çıkar. Yani bir elementin atom numarası, o elementi tanımlayabileceğimiz en temel ve benzersiz özelliktir. 

Peki atom numarası nasıl bulunur?

Siz de evde bulabilirsiniz demek isterdik ama insan gözü henüz atom altı parçacıkları görecek şekilde evrimleşmedi. Atom numarasını yani hangi element olduğunu öğrenmek istediğiniz atomu alır, atom mikroskobu ya da kuantum mikroskobu adı verilen bir cihaza yerleştirir ve başlarsınız protonlarını saymaya. 

Diyelim mikroskopta incelediğiniz atomun 26 protonu var, demek ki elinizde demir elementi var. Diyelim atomun 33 protonu var, demek ki elinizde arsenik var. Bu tür örnekleri çoğaltmak mümkün. Özetlemek gerekirse bir atomun proton sayısı ölçülerek atom numarası bulunur. 

Atom numarası neye eşittir?

Atom numarası proton sayısına, proton sayısı da nötr durumda elektron sayısına eşittir. Peki bu atomun kaç nötronu var? Hemen hesaplayalım; diyelim elinizde kalsiyum var, kalsiyumun atom numarası 20 yani proton sayısı 20. Kalsiyumun bağıl atom kütlesinin de 40 olduğu biliniyor. Hemen bağıl atom kütlesinden atom numarasını çıkaralım yani 40 - 20 = 20. Bir kalsiyum atomunda 20 adet nötron vardır. Bu işlemi tüm kimyasal elementlere uygulayabilirsiniz.

Atom numarası nasıl artar?

Aslında atom numarası artma gibi bir durum söz konusu değildir çünkü bilinen tüm elementlerin bir atom numarası vardır ve bu numara sabittir. Atomun proton sayısı arttıkça atom numarası da artar. Fakat bu, saymakla öğrendiğimiz bir artıştır. Tabii atom reaksiyonu oluşturayım diyorsanız iş değiştir.

Atom numaralarına göre periyodik tablodaki tüm kimyasal elementler:

periyodik tablo

Atom numarasıSembolüElement Bağıl atom kütlesi
1HHidrojen1,0079
2HeHelyum4,0026
3LiLityum6,941
4BeBerilyum

9,0122

5BBor

10,811

6CKarbon12,0107
7NAzot14,0067
8OOksijen15,9984
9FFlor18,9984
10NeNeon20,1797
11NaSodyum22,9897
12MgMagnezyum24,305
13AlAlimünyum26,9815
14SiSilisyum28,0855
15PFosfor30,9738
16SKükürt32,065
17ClKlor 35,453
18ArArgon39,948
19KPotasyum39,0983
20CaKalsiyum40,078
21ScSkandiyum44,9559
22TiTitanyum47,867
23VVandayum50,9415
24CrKrom51,9961
25MnMangan54,938    
26FeDemir55,845
27CoKobalt58,9332
28NiNikel58,6934
29CuBakır63,546
30ZnÇinko65,39
31GaGalyum69,723
32GeGermanyum72,64
33AsArsenik74,9216
34SeSelenyum78,96
35BrBrom79,904
36KrKripton83,8
37RbRubidyum85,4678
38SrStronsyum87,62
39Yİtriyum88,9059
40ZrZirkonyum91,224
41NbNiobyum92,9064
42MoMolibden95,94
43TcTeknetyum98
44RuRutenyum101,07
45RhRodyum102,9055
46PdPaladyum106,42
47AgGümüş107,8682
48CdKadmiyum112,411
49Inİndiyum114,818
50SnKalay118,71
51SbAntimon121,76
52TeTellür127,6
53Iİyot126,9045
54XeKsenon131,293
55CsSezyum132,9055
56BaBaryum137,327
57LaLantan138,9055
58CeSeryum140,116
59PrPraseodimiyum140,9077
60NdNeodimyum144,24
61PmPrometyum145
62SmSamaryum150,36
63EuEvropiyum151,964
64GdGadolinyum157,25
65TbTerbiyum 158,9253 
66DyDisprozyum162,5
67HoHolmiyum164,9303
68ErErbiyum167,259
69TmTulyum168,9342
70Ybİtterbiyum173,04
71LuLutesyum174,967
72HfHafniyum178,49
73TaTantal180,9479
74WTungsten183,84
75ReRenyum186,207
76OsOsmiyum190,23
77IrIridyum192,217
78PtPlatin195,078
79AuAltın196,9665
80HgCıva200,59
81TlTalyum204,3833
82PbKurşun207,2
83BiBizmut208,9804
84PoPolonyum209
85AtAstatin210    
86RnRadon222
87FrFransiyum223
88RaRadyum226
89AcActinyum227
90ThToryum232,0381
91PaProtaktinyum231,0359
92UUranyum238,0289
93NpNeptünyum237
94PuPlutonyum244
95AmAmerikyum243
96CmKuriyum247
97BkBerkelyum247
98CfKaliforniyum251
99EsAynştaynyum252
100FmFermiyum257
101MdMendelyum258
102NoNobelyum259
103LrLavrensiyum262
104RfRutherfordium261
105DbDubniyum262
106SgSeaborgiyum266
107BhBohriyum264
108HsHassiyum277
109MtMeitnerium268

Kimyasal elementlerin sahip oldukları proton sayısına göre belirlenen atom numarası nedir, nasıl bulunur gibi merak edilen soruları yanıtlayarak atom numaralarına göre periyodik tablodaki tüm kimyasal elementleri listeledik. 


Yorumlar (0)

Yorum Yap