Kripto dünyası büyük kazançların yanı sıra tam bir vahşi batı gibi. Denetimsizlik, bilgi eksikliği ve yüksek kazanç arzusu birleşince dolandırıcılar için âdeta açık bir av sezonu başlıyor.
İşte dünyadan ve Türkiye’den bazı meşhur "hayal tüccarları" ve ardında bıraktıkları enkazlar:
Ruja Ignatova adını duymuş olabilirsiniz. Kendisine “Kripto Kraliçesi” lakabı takılmıştı. 2014’te kurduğu OneCoin adlı kripto projesi, aslında bir blokzincire bile sahip değildi.
Ama bu detay, 4 milyar dolardan fazla yatırım toplanmasına engel olmadı. Dünyanın dört bir yanında düzenlenen seminerlerde, “Bitcoin’i bile geride bırakacağız.” diyerek binlerce kişiyi büyüledi. Ne yazık ki bu bir saadet zinciriydi.
2017’de Ignatova ortadan kayboldu. FBI hâlâ onu arıyor. Geride kalan yatırımcılar ise hem paralarını hem güvenlerini yitirdi. OneCoin davası kripto tarihine "Dolandırıcılık nasıl yapılır?" konulu kara bir örnek olarak geçti.
BitConnect’i hatırlayanlar muhtemelen “BitConnect Guy” diye tanınan o coşkulu adamı da hatırlayacaktır. 2016’da başlayan proje, kullanıcıların BitConnect Coin (BCC) ile yatırım yapmalarını, ardından da faiz geliri elde etmelerini vadetti. Sistem, eski yatırımcılara yenilerinin parasıyla ödeme yapan tipik Ponzi modeliydi.
2018’in başlarında çöküş başladı. ABD düzenleyici kurumları BitConnect’i yasakladı ve site kapandı. BCC’nin değeri 400 dolardan 1 dolara düştü. Yüzbinlerce insan bir anda sıfırı gördü. Kurucusu ise 2,4 milyar dolar elde etti.
Bugün bile BitConnect, kripto dünyasının kara mizah örneklerinden biri olarak anılıyor.
Ve gelelim Türkiye’ye… Thodex vakası, ülke tarihindeki en büyük kripto dolandırıcılığı olarak kayıtlara geçti. Faruk Fatih Özer tarafından kurulan Thodex, uzun süre güven kazanmayı başardı. Ünlü isimlerle reklam anlaşmaları yaptı, kampanyalar düzenledi. “Lamborghini çekilişi” gibi promosyonlarla dikkat çekti. Ama 2021 Nisan’da platform birdenbire işlemleri durdurdu.
Ardından Özer’in Arnavutluk’a kaçtığı ortaya çıktı. Kullanıcılar hesaplarına erişemedi, 2 milyar dolar buharlaştı. 2023’te Türkiye’ye iade edilen Özer, 11 bin yıl hapis cezasına çarptırıldı. Thodex olayı, Türkiye’de kripto regülasyonunun gerekliliğini sert şekilde gündeme getirdi.
“Squid Game” dizisinin popülaritesi zirvedeyken aniden karşımıza Squid Token çıktı. Diziden ilhamla üretildiği iddia edilen bu kripto para, yatırımcılarına oyun içi ödüller ve yüksek kazançlar sunuyordu. Ancak yatırımcılar coin’i alabiliyor fakat satamıyordu. Yani kazanç teorikti, nakde dönüşemiyordu.
Yalnızca birkaç gün içinde fiyatı 2,800 dolara fırladı ve bir anda kurucular tüm havuzu boşaltarak kayıplara karıştı. Bu olaya “rug pull” (halı çekme) deniyor. Yani geliştiriciler tüm parayı alıp sistemi terk ediyor. Sonuç: Binlerce kişi mağdur, 3 milyon dolar çöpte.
Safemoon 2021’de piyasaya çıktı ve “yükselecek, patlayacak, Ay’a çıkacak” naralarıyla sosyal medyada fırtınalar estirdi. Birçok influencer projeyi tanıttı, hatta bazı ünlüler bile yatırım yaptıklarını duyurdu.
Ancak arka plandaki sistem tartışmalıydı. Yüksek işlem vergileri, merkezi cüzdanlar ve şeffaf olmayan kod yapısıyla ciddi soru işaretleri taşıyordu.
Zamanla yatırımcılar token’in fiyatının bir türlü yükselmediğini fark etti. Geliştiricilere yönelik dolandırıcılık davaları açıldı. Safemoon’un kurucularından bazıları yüklü miktarda coin satarak sistemden çıkarken binlerce yatırımcı mağdur oldu. Bugün hâlâ dava süreçleri devam ediyor.
Yine Türkiye’den bir örnek: Bitrota. 2018’de kurulan bu platform, kendi kripto parası ROTAN ile yatırımcı çekmeye çalıştı. Sistemde hem yatırım hem de referans sistemi vardı. Yani seni getiren kazanıyor, sen bir başkasını getirince sen de kazanıyorsun. Kulağa tanıdık geliyor değil mi?
Ancak bu yapı, klasik bir saadet zinciri örneğiydi. 2022’de sistem çöktü, kullanıcılar paralarını çekememeye başladı. Şirketin kurucuları gözaltına alındı. Proje hiçbir zaman gerçek bir teknolojiye sahip olmadı, sadece iyi pazarlanmış bir hayaldi.
Çünkü umut satmak kolay. Özellikle de ekonomik belirsizliklerin arttığı dönemlerde insanlar kısa yoldan çıkış arıyor. Kripto paralar da bu arayışın cazip bir durağı hâline geliyor. “Yeni Bitcoin bu mu?”, “Bu sefer kaçırmayayım.” diyenler, araştırmadan yatırım yapıyor. İşte bu da dolandırıcıların ekmeğine yağ sürüyor.
Eğer bu dünyada yol almak istiyorsanız birkaç temel kurala kulak vermeniz gerek. Bunlardan ilki aşırı vaatlere şüpheyle yaklaşmak. %100 kazanç getirisi diye bir şeyin olmadığını bilmeniz gerekiyor.
Projenin geliştirici ekibini, topluluk yapısını kısacası her detayını araştırın ve sorgulayın. Ayrıca tek bir kişinin kontrol ettiği yapıdan da uzak durun. Son olarak satılabilirliğe de dikkat edin. Aldığınız token’ı her an satabiliyor musunuz test edin.
Bu içerikten sonra belki de en önemli ders şu: Kripto dünyası gerçekten heyecan verici ama sihirli bir değnek değil. “Kolay para” vaadiyle gelen projeler genellikle size bir şey kazandırmayabilir aksine çok şey götürür. Şüphe etmek, bazen en iyi yatırımdır, bunu unutmayın.
Yorumlar (0)