Türkiye’nin ilk bilgisayarı olan IBM 650’nin zamanında ne amaçla kullanıldığını ve ne kadar süre hizmet verdiğini biliyor muydunuz?

Günümüzde akıllı telefonlardan saatlere, evimizdeki televizyonlardan otomobillere kadar her yerde bilgisayarlar var. Onlarsız bir hayatı hayal etmek neredeyse imkânsız, değil mi? Peki bu teknoloji harikası cihazların Türkiye’deki yolculuğunun nasıl başladığını hiç düşündünüz mü?

Takvimler 1960 yılını gösterdiğinde ülkemize devasa bir misafir geldi. O, Türkiye’nin ilk bilgisayarıydı ve o günün şartlarında âdeta bir bilim kurgu filminden fırlamış gibiydi. O günlerde ne internet ne de bildiğimiz anlamda bir ekran vardı. Delikli kartlar, devasa makineler ve saatler süren hesaplamaları dakikalara indiren bir teknoloji... Gelin, Türkiye’nin ilk bilgisayarı olan IBM 650’nin şaşırtıcı hikâyesine ve o dönemin göz kamaştıran özelliklerine birlikte göz atalım.

Türkiye’nin ilk bilgisayarı ne zaman geldi?

Türkiye’nin ilk bilgisayarı, 1960 yılında Karayolları Genel Müdürlüğü (o zamanki adıyla Karayolları Umum Müdürlüğü) tarafından satın alındı. Bu dev makinenin alınmasının çok pratik bir sebebi vardı. O dönem yol yapım hesaplamaları gerçek anlamda zordu ve daha az maliyetle daha sorunsuz yollar inşa etmek için ciddi hesaplamalar gerekiyordu.

Türkiye’nin ilk bilgisayarı olan IBM 650, tam da bu amaca hizmet edecekti. Bitmek bilmeyen yol yapım hesaplamalarını çok daha hızlı ve hatasız bir şekilde tamamlamayı sağlayacak olan IBM 750, Türkiye’nin teknolojiyle olan ilişkisinde yepyeni bir sayfa açmıştı.

Bir zamanların teknoloji devi: IBM 650’nin özellikleri

Bugünün standartlarına göre komik gelse de IBM 650, 1960’ların en gelişmiş teknolojilerinden biriydi. İşte o meşhur bilgisayarın bazı inanılmaz özellikleri:

• Veri Girişi: Bilgiler, üzerine delikler açılarak verinin işlendiği özel kartonlar olan delikli kartlar (punch card) ile yapılıyordu.
• Hafıza: Her biri 10 karakterlik 2000 kelime saklayabilen bir belleğe sahipti. Günümüzle kıyaslandığında çok küçük bir alan ama o dönem için devrim niteliğindeydi.
• İşlem Gücü: Bu dev makine, saniyeler içinde binlerce işlem yapabiliyordu. Dakikada 78.000 toplama-çıkarma ve 5.000 çarpma işlemi kapasitesi vardı.
• Programlama Dili: Çalışmak için günümüzün popüler dillerinden çok farklı olan ASSEMBLER ve FORTRAN gibi dilleri kullanıyordu.

IBM 650, Türkiye’de ilk ne için kullanıldı?

IBM 650’nin ilk ve en önemli görevi, Polatlı - Sivrihisar arasındaki 63 km’lik yolun projelendirme hesaplamalarını yapmaktı. Normalde mühendislerin aylarca süren çalışmasıyla tamamlanabilecek bu karmaşık hesaplamalar, IBM 650 sayesinde sadece 1 saate indi. Bu inanılmaz verimlilik artışı, döneminde bilgisayarın ne kadar doğru bir yatırım olduğunu kanıtladı.

Türkiye’nin ilk bilgisayarı, bu ilk görevinden sonra tam 18 yıl boyunca Karayolları Genel Müdürlüğü’ne hizmet vermeye devam etti. Köprü ve yol güzergâhı hesaplamaları, maliyet analizleri ve envanter kayıtları gibi birçok kritik işte kullanılarak Türkiye’nin altyapısının gelişmesine büyük katkı sağladı.

IBM 650 şimdi nerede?

Yıllarca kullanıldıktan sonra teknolojinin gelişimine yenik düşen bu emektar bilgisayar, bugün Eskişehir’de bulunan Karayolları Genel Müdürlüğü Eğitim Tesisleri’nde sergileniyor ve teknoloji tarihimizin bu önemli parçasını görmek isteyen ziyaretçilerini bekliyor.