Yapay zekâya yönelik birçok ülke kendi yasalarını ve düzenlemelerini hayata geçirmeye başladı. Peki günümüzde bu konuda en katı ülkeler hangileri?

Yapay zekâ akıllı telefonlarımızdan hastanelerdeki teşhis sistemlerine kadar hayatımızın her köşesine sızmış durumda. Bu inanılmaz teknoloji hayatımızı kolaylaştırırken, "Acaba her şey kontrolümüz altında mı?" sorusunu da beraberinde getiriyor.

İşte bu noktada yapay zekâ etik kuralları ve yasal düzenlemeler devreye giriyor. Tıpkı her ülkenin kendine özgü trafik kuralları olması gibi, yapay zekâ konusunda da farklı ülkeler farklı yaklaşımlar sergiliyor. Peki hangi ülkeler yapay zekâ konusunda daha katı?

Liderlik koltuğu şüphesiz onda: Avrupa Birliği

Yapay zekâ düzenlemeleri denince akla ilk gelen ve bu konuda en katı yaklaşımı sergileyen yapı şüphesiz Avrupa Birliği’dir. Avrupa Birliği’nin hazırladığı Yapay Zekâ Yasası (AI Act), dünya genelinde bir standart belirleme potansiyeline sahip. Peki Avrupa Birliği’nin kurallarını bu kadar katı yapan ne?

Avrupa Birliği’nin yaklaşımı "risk temelli" bir model üzerine kurulu. Yani bir yapay zekâ sisteminin topluma ve insanlara getirebileceği riske göre farklı kurallar uygulanıyor. Bu model dört ana kategoriye ayrılıyor:

• Kabul Edilemez Risk: İnsan davranışlarını manipüle eden, sosyal puanlama gibi uygulamalar veya insanların zafiyetlerinden faydalanan sistemler bu kategoriye giriyor ve tamamen yasaklanıyor.
• Yüksek Risk: Sağlık, eğitim, işe alım, kritik altyapılar ve hukuk gibi alanlarda kullanılan yapay zekâ sistemleri bu grupta yer alıyor. Bu sistemlerin piyasaya sürülmeden önce şeffaflık, insan denetimi, güvenlik ve veri kalitesi gibi çok sıkı şartları yerine getirmesi gerekiyor.
• Sınırlı Risk: Sohbet botları gibi yapay zekâ sistemlerinin, kullanıcıya bir makineyle etkileşimde olduğunu açıkça belirtmesi zorunlu tutuluyor. Buradaki amaç ise şeffaflığı sağlamak.
• Minimal Risk: Video oyunları veya spam filtreleri gibi çok düşük risk taşıyan uygulamalar için ek bir yasal zorunluluk getirilmiyor.

Kanada

Avrupa Birliği’ne benzer şekilde risk odaklı bir yaklaşım benimseyen Kanada, Yapay Zekâ ve Veri Yasası (AIDA) taslağı üzerinde çalışıyor.

Bu yasa da özellikle yüksek etkili yapay zekâ sistemleri için hesap verebilirlik, şeffaflık ve güvenlik denetimleri gibi katı kurallar getirmeyi amaçlıyor.

Çin

Çin’in yaklaşımı Avrupa Birliği’nden biraz daha farklı. Çin, yapay zekâyı düzenlerken daha çok sosyal istikrarı ve ulusal kontrolü ön planda tutuyor.

Özellikle algoritmik öneri sistemleri ve üretken yapay zekâ (ChatGPT gibi) konularında dünyanın en katı kurallarından bazılarını uygulamaya koymuş durumdalar. Bu kurallar, algoritmaların nasıl çalıştığına dair şeffaflık ve içerik denetimi gibi zorunluluklar içeriyor.

Türkiye

Türkiye, Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi ile bu alandaki yol haritasını çizmiş durumda. Şu anda ülkemiz Avrupa Birliği Yapay Zekâ Yasası’na paralel, kendi yasal düzenlemeleri üzerinde çalışmalarını sürdürüyor.

Henüz yasalaşmış kapsamlı bir metin olmasa da ülkemizin de güvenilir ve sorumlu yapay zekâ ilkelerini benimsediği ve bu yönde adımlar attığı bilinmekte.

Bu ülkelerin dışında dünyanın geri kalanı ise şimdilik daha esnek ve sektöre özel düzenlemeleri tercih ederek yenilikçiliği engellememeyi hedefliyor. Hâlihazırda zaten birçok ülke de Avrupa Birliği’nin düzenlemelerine uymayı tercih ediyor.

Avrupa Birliği’nin Yapay Zekâ Yasası nedir?

Avrupa Birliği Yapay Zekâ Yasası, yapay zekâ uygulamalarını taşıdıkları riske göre sınıflandıran ve özellikle yüksek riskli sistemler için güvenlik, şeffaflık ve insan denetimi gibi katı zorunluluklar getiren kapsamlı bir yasal çerçevedir. Amacı, güvenilir ve insan odaklı bir yapay zekâ ekosistemi oluşturmaktır.

Yapay zekâda etik kurallar neden bu kadar önemli?

Etik kurallar yapay zekânın adil olmayan kararlar vermesini (örneğin işe alımlarda ayrımcılık yapmasını), özel hayatın gizliliğini ihlal etmesini ve insanlara zarar vermesini önlemek için oldukça önemli. Bu kurallar, teknolojiye olan güveni artırmakla birlikte toplumsal faydayı en üst düzeye çıkarmayı hedefliyor.