Anadolu coğrafyası belki de dünyanın en geniş habitatına sahip bölgelerden bir tanesi. Orta Asya ile benzerlikler taşıdığı için Türkler olarak bu bölgeye geldiğimiz zaman hiç de zorluk çekmedik. Kültürel anlamda da birçok benzerlik görmek pek şaşırtıcı değil. Mesela kar leoparı olarak da adlandırılan Anadolu parsı, Anadolu merkezli olsa da geniş Asya’ya yayıldığı için Türklerin önemli sembollerindendir.
Anadolu parsının hayatı maalesef avcılık nedeniyle büyük tehdit altında. Halbuki bu canlı, hem Anadolu hem de Türk kültüründe kutsal kabul edilecek kadar kıymetli bir yere sahip. Yüksek yamaçlarda tek başına yaşayacak kadar gözüpek, tek başına avlanacak kadar cesur ve hiç kimseye avlanmayacak kadar güçlü olan kar leoparı yani Anadolu parsına gelin yakından bakalım ve ilginç özelliklerini görelim.
Kar leoparı yani Anadolu parsı, Orta Doğu ve Batı Asya’da bulunan İran parsının bir türü olarak kabul edilir. Ancak bölgedeki benzer türlere göre çok daha büyüktür. Anadolu parsı ortalama 200 - 250 cm boya ve 70 kilograma kadar çıkan bir ağırlığa sahiptir. Bu canlının ortalama yaşam süresinin 20 yıl olduğu düşünülüyor. Gri ve sarımsı tonlara sahip olan kalın kürkünde gri ve siyah noktalar bulunur.
Ülkemizin Konya il sınırlarında bulunan Çatalhöyük, günümüzden 9 bin yıl önce yaşamış atalarımıza dair bize bilgi verir. O dönem Orta Anadolu’da yaşamış insanlar tarafından inşa edilmiş bir yerleşke olan Çatalhöyük’teki duvar resimlerinde ve bulunan heykel kalıntılarında sık sık kar leoparı olarak bilinen Anadolu parsı ile karşılaşmak mümkün.
Çatalhöyük’te bulunan Anadolu parsı resimleri ve figürleri, bu canlının tarihi yolculuğunu da gözler önüne seriyor. Anadolu’da kurulan ve yıkılan onlarca farklı medeniyet olmasına rağmen kar leoparının her zaman burada olması, onun neden Türkler dahil pek çok kültürde kutsal sayıldığını anlamamızı sağlıyor.
Anadolu parsının ender görülecek kadar uzun bir kuyruğu vardır. Bu kuyruk sayesinde inanılmaz bir denge sağlar. Sahip olduğu kuyruk, aynı zamanda Anadolu parsının zorlu iklim koşullarından korunmasını sağlar. Kuyruğun sağladığı denge sayesinde 50 metre yükseğe kadar sıçrayabilir. Türk kültüründe önemli bir sembol olmasının nedenlerinden biri de budur.
Gök Tengri’ye inanan Türklerin kültüründe gökyüzüne yakın yaşayan hayvanlar çoğu zaman kutsal kabul edilir. Pek çok canlının durmakta bile zorlanacağı kadar yüksek rakımlarda yaşayan Anadolu parsı, bir de bu kadar yükseğe zıplayabildiği için Türkler tarafından tanrıya yakın olarak kabul edilirdi.
Anadolu parsının yaşam bölgesinin Anadolu, Asya ve Orta Doğu olduğu ve tarih boyunca hep bu bölgelerde yaşadığı düşünülüyor. Zaten eski kalıntılarda karşımıza çıkması, bunun en büyük kanıtı. Ancak kar leoparı olarak anılan bu canlının Marmara bölgesinde yaşadığına dair de önemli bir kanıtımız var.
16. yüzyılda Belçika’da doğmuş ve ölmüş olan Abraham Ortelius Flaman isimli önemli bir haritacı ve coğrafyacı tarafından çizilen Marmara Bölgesi Haritası’nda ilginç bir detay var. Bu haritanın üzerinde nokta nokta Çanakkale ve Bursa civarında o dönem Anadolu parsının yaşadığı bölgeler işaretlenmiş. Bugün nesli tükenmekte olan bu canlının yalnızca birkaç yüzyıl önce ne kadar yaygın olduğunu görmek oldukça şaşırtıcı.
Anadolu parsı, türünün en büyüklerinden olduğu gibi en güçlülerinden de biridir. Gözlemlendiği bölgelerde kendinin 3 katı olan hayvanları bile sabırla uyguladığı stratejiler sayesinde avladığı görülmüştür. Özel bir milli parkta gözlemlenen bir kar leoparının bir yılda bhara olarak da bilinen 5 mavi koyun, 9 tavşan, 25 dağ sıçanı, 5 keçi, 1 koyun ve 15 kuş avladığı ve yediği görülmüştür.
Tüm bu farklı tür ve boyutlardaki hayvanları göz önüne aldığımız zaman kar leoparının gücünü ve yeteneklerini görmüş oluyoruz. Güçlü kasları sayesinde kendinden kat be kat büyük hayvanları, çevikliği sayesinde küçük hayvanları, dengeli ve yüksek sıçrayışları ile kuşları bile avlayabiliyor.
Türklerin tarih boyunca kullandıkları takvimlerden biri olan 12 hayvanlı Türk takvimi, Çin dahil olmak üzere Asya’da bulunan pek çok toplum tarafından kullanılmıştır. Yıl hesabına göre düzenlenmiş olan 12 hayvanlı Türk takviminde bulunan her bir hayvan, Türk kültüründe anlamlı olduğu kabul edilen canlılardır.
12 hayvanlı Türk takviminde; fare, boğa, tavşan, balık ya da ejderha, yılan, at, koyun, maymun, tavuk, köpek, domuz ve elbette Anadolu parsı yer alır. Hayvanların isimleri yılların isimleri olarak kullanılırdı ve her birinin kendine özel bir anlamı vardı. Pars yılının atılganlık ve kavga anlamı taşıdığı düşünülerek önemli akınlar bu döneme bırakılırdı.
Böyle güçlü, yetenekli ve değerli bir hayvanın tek düşmanı da zaten olsa olsa insan olurdu. Maalesef kar leoparı yani Anadolu parsının en büyük düşmanı avcılardır. Kürkü değerli olduğu için zehirlenerek bile öldürüldüğü biliniyor. Yakın zamana kadar son Anadolu parsının 1974 yılında Ankara’nın Beypazarı ilçesinde öldürüldüğü düşünülüyordu.
Farklı bölgelerde az da olsa bulunduğu bilinen bu canlının ülkemizde tamamen tükendiği düşünülüyordu. Ta ki 2021 yılının Mayıs ayında yayımlanan bir makaleye kadar. Bu makalede Şırnak’ta bulunan Cudi Dağı’nda çekilmiş Anadolu parsı fotoğrafları paylaşıldı. 2018 ve 2019 yılında fotokapanlarla çekilen 3 farklı fotoğrafta aynı canlının olduğu düşünülüyor. Geçtiğimiz günlerde ise, İhlas Haber Ajansı (İHA), bazı görüntüler paylaştı. Bu görüntülerde, Türkiye’de neslinin tükendiği düşünülen bir Anadolu Parsı yer aldı.
Türk, Asya ve Anadolu kültüründe önemli yere sahip olan kar leoparı yani Anadolu parsı hakkındaki ilginç bilgilerden bahsettik ve bu canlıyı biraz daha yakından tanımaya çalıştık. Kültürümüzün en değerli sembollerinden biri olan Anadolu parsı hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Yorumlar (0)