Hepimiz, baş ağrısından tutun da kronik hastalıklara kadar çeşitli rahatsızlıklarımız için bir ton ilaca başvuruyoruz. Artık elimiz, kolumuz hâline gelen ilaçlar, türevleri gibi marka olarak da çeşitliliğe sahip.

Aynı etken maddeye sahip olmalarına rağmen bazılarının adı karmakarışık ve hiç bilinmiyor, bazılarının adı da ezberimizde.

Normal bir isimlendirme kullanılmayan bu yöntemde farklı olarak nasıl bir yol izleniyor da ortaya böyle garip isimler çıkıyor?

İlaçların isimleri üç katmandan oluşuyor.

Her ilacın aslında üç farklı ismi var ve bu isimlerin her biri, farklı amaçlar için kullanılıyor. Öncelikle ilacın, kimyasal bir ismi vardır. Bu isim, ilacın moleküler yapısını tanımlayan, genellikle uzun ve teknik bir isimdir. Genelde bilim insanları arasında kullanılır.

Örneğin, yaygın bir ağrı kesici olan parasetamolün kimyasal adı N-asetil-p-aminofenol’dür. Ancak bu ismi halk arasında duymamız pek mümkün değil.

Diğeri de etken madde ismidir.

Bu, ilacın asıl etken maddesini tanımlayan ve dünya genelinde de aynı olan isimdir. Tüm firmalar, ilacın bu ismini kullanmak zorundadır. Mesela Paracetamol, etkin maddeyi ifade ediyor ve hangi marka tarafından üretilirse üretilsin, içerdiği madde değişmiyor.

İsimlendirmenin üçüncü ayağı da marka ismidir. İlacın piyasada tanınmasını sağlayan, üretici firma tarafından seçilen ve genellikle tescillenmiş bir isim oluyor bu. Aynı etken maddeye sahip birçok ilaç, farklı ticari isimlerle satılabilir.

Jenerik isimler, Dünya Sağlık Örgütü çatısı altındaki INN (Uluslararası Mülkiyetsiz İsimler) sistemiyle belirleniyor.

Bu sistemin amacı, dünyanın neresinde olursa olsun aynı etken madde için tek bir evrensel isim kullanılmasını sağlamak. Ancak bu sistemde de uluslararası telaffuza uygun olması, aynı sınıftaki ilaçlarda ortak eklerin kullanımı gibi dikkat edilmesi gereken hususlar var.

Bu isimlendirme biçimi, ilaçların etkileriyle bağ kurulmasını kolaylaştırdığı gibi sağlık profesyonellerinin ilaçları tanımasını da sağlıyor.

Ticari isimler ise ilacın halkla buluştuğu hâlidir.

Bu isimler, genelde ilaç firmaları tarafından öneriliyor ve sağlık otoritelerinin onayından geçiyor. Bu otorite Türkiye’de Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’dur. Bu ismin belirlenmesinde de bazı hususlar rol oynuyor. Mesela kısa ve akılda kalıcı olmalı, kolay telaffuz edilebilmeli, pozitif çağrışımlar yapmalı, diğer ilaçlarla karıştırılacak bir isim olmamalı.

İlacın gelişim aşamasında, kimsayal adı zaten mevcut oluyor. Klinik denemeler ilerledikçe üretici firma, Dünya Sağlık Örgütü’ne jenerik isim başvurusunda bulunuyor. Sonrasında firma, ticari bir isim belirleyerek bu ismi tescil ettiriyor. İsim, her açıdan incelendikten ve gerekli şartları yerine getirdiği onaylandıktan sonra ticari ismiyle piyasaya sürülüyor.

Bir örnekle açıklayalım.

Mesela Parol’u baz alalım. Parol’un içindeki etken madde (bilimsel ismi) Parasetamol’dür. Tüm ilaç firmaları, bu maddeyi kullansalar da isimlendirmede farklılıklar olur. Mesela Parol, Abdi İbrahim firmasına ait bir marka. Minoset, Tylol, Calpol de aynı etken maddeye sahipken farklı firmalara ait ilaçlardır.

Diyelim ki bir kişiye de kolesterolü yüksek olduğu için bir ilaç yazıldı. Bu ilacın etken maddesi, Atorvastatin olmalı. Bu isimlendirme, ilaç sektöründe sabittir, ticari marka kimliği ise değişebilir. Lipitor, bilinen kolesterol ilacıdır ancak bunu, Pfizer adlı ilaç firması piyasaya sürdü. Aynı etken maddeye sahip Ator, Torvacard, Sortis gibi ilaçlar da başka firmaların pazarladıkları ilaçlardır.

Bir oyuncunun özünde aynı olması, ancak sahnede sürekli isim değiştirmesi gibi düşünebiliriz. İlaçların kimlikleri aynı olsa da farklı isimlerle karşımıza çıkmaları, onların kimliğini değiştirdikleri anlamına gelmiyor.

İlaçlarla ilgili diğer içeriklerimiz: